Удины и удинский язык

Читаем по-удински
(An Udi reader)

Таьмбаьл

(Варташенский диалект)

Записал Евгений Джейранишвили, удинский исследователь из Октомбери.

Опубликовано в: Джейранишвили Е. Ф. Удийский язык: Грамматика. Хрестоматия. Словарь. [На груз. яз.] Тбилиси, 1971. С. 169-173.

Текст в кириллической записи предоставлен Вольфгангом Шульце.

 

Банекса са пащIагъкIена адамар, банекой те лап пащIагъал баканей, иш цIиах малин ма текъоабай. Ме пащIагъкIена адамари баксане са чубух, ичал беъгънухо барабар са гъи ме ишен ехне, те: кIодж ишейне, чоьл чубугъой. Чубугъон ехне: етаьрта бако! Чоьл ишейне, кIодж чубугъой! ШетIинал ехне, те етаьрта бако, заьгьмаьт-запIкIал ишу чоьли бакане. Чубугъон ичитIунебса, ишен гена ичитIу, ахри са ваьдаь гьоьджаьтикъун бафтIеса монор. Ишен аджугъ бикъеци буьрмишнебса: ташанан чубугъо, беспIанан, босанан, ич партала, гуратIа, лаьилугъа пIина цапа ечанан! Везир-наьзиргъон мотIу ташшакъун беспIесан, ама гьаьифкъунбеса, беспIеса текъун. Чубухал гоьлоь шелукIла адамаррей. МотIгъон шотIу баркъунеха, ехкъун ма бувакъса, таке, ачесба вах мелан, таькса пащIагъун пел ма акIеке! МетIинал бурим са яьравгаь къызылле акъса; ме яьравгинаь акъи танеса. Гоьлоьне тайса, кIицIине тайса, таци са аьизи банепIса. Ме аьизи са карвану къа ичиал са таьмбаьл гъарре бакса. Моно ари дуьз мотIгъо кIуане еса. Карванах ехне: ай, нана, зах ме биасун къонагъба! Ме карванен ехне: бези са таьмбаьл гъарбез бу, кIуал екIаал тебез бу, вах етаьр къонагъбаз? Догъридан, тIе гъарен са иш кех бохостIа тене, те са кIатI хе уъгъаъне. Ме чубгъох ахри къонагъкъунбеса. Моно миа са хейлах маннестIа. Са гъи ме чубгъон са уъхъ еъш акъи кIоджин бипIчъо уъхъ гала тIакIнеха. Са еъшнух тIошне лахса, те ме еъшну беъгъи тIе гъар тIош чIегъане. Еъшна соотIу ланехса тIе са гала, саял аъхиъл, те ме гъар сай аъхиъл чIегъане, ахри мертIер, соотIу тIиа, соотIу миа, тIагъа-магъа ланехса. Са аьитен, тIесунтIу тIагъа, месунтIу магъа. Ахри гьаьметарлугъен тIе гъарах ме чубгъон тIошне чищIа еъшна оьриндаь. Са гъи ме чубгъон ехне ме гъара: венкена чIаьинахупI бохалзу, таькса са шаьи еча! Таьмбаьлен ехне: са шаьинал за шина ашбестIо? ШетIин ехне: упа мер: са шаьинал ашбестIал, са шаьинал ашбестIал! Гьамер песин таке тIагъа-магъа, таке бохо йакъ. Вах са гала те са гала ашбестIалкъун. Танеса ме гъарал гьамер гьарайбесин гьарса ашла бесане чубгъон укIалокIена. МетIу, ма упа бурим, ашбескъундеса. МотIу таьнгаьаьлкъун тастIа, гоьлоь таьнгаь. МетIин шаьинухо абуз акъса тене. Ечери танестIа чубгъо. Ме чубгъон ме таьмбаьла ошун гъенал пIаъ шаьиенкIне якъабса, гьамал ехне: пIуран ва чIайнахупI тадалзу, саял абуз!Танеса, таьмбаьлен бесане чубугъон укIалокена. Такъундеса пIаъ шаьи. Акъи енеса кIуа. Чубугъон хупIа танестIа. Ахрахал са абазиналле ашбеса. Ме гъарен абазина ечесхолан, метIу чубгъон ечери чIаьина хупIа са шел укеснестIа. Сай оша ме чубгъон таьмбаьла пIуран якъанебса, гьамал песнестIа: са усен ашбестIал са усен ашбестIал! Таке, ашба са усен, оша еке, вах беъгъаъ еджуьраь доьвлаьт кафтIала. Гъар танеса, гьашорал ехне тIиа миа. Са карванен бинекъса митIу гаьдаьлугъа. Миа ме гъарен елла гавалгъо таьгрогъох дуьруьс-дуьруьс аланебса. Ме таьмбаьлун ашбесунун ион буьтуьнтIай кефиллеса. Мелан айзери якъалкъун чIеса бушругъон. Якъал бушрух хенезакъун бакса, ама хе тастIан лекIер ичхой тене бакса ме гъар тайса беъгъсане, те са къуш ходал пурпи лайнеса бинеста, лайнеса бинеста ай далай, ай далай, бихаджух, ва шуькуьр, бихаджух, ва шуькуьр! Гьамер песин гъар танеса тIагъа, енеса магъа, те хене лекIера буъгъаъбане бихаджух, ва шуькуьр! Миа хе бакалле, байгъа беъгъаз ме гъарен миа беъгъсане, те са пIаъ девне бу. Бурим миа деврогъо пащIагълугъне. Ичхо, деврогъо къатиал са шаватI, беъгъкIена хаштIал, беъгънухо барабар, нутI акIеци хинарре бу. Ме хинаьри пулал бинеста ме гъари лахо. Хинаьрен гъара ари чIапIкIин ехне: аман, вах беспIалкъун деврогъон, ун мено миа ман аре? Ме хинаьрен танестIа гъара пIилинджа, ме гъарен кIацIнеха деврогъо. Хинаьр банекса азад. Хинаьрен гъара са аълаъмне тастIа, дуьниани нутI бакала шей. Ме аълаъма гъарен акъи тIе пащIагъун чубгъонкIне якъабса. ПащIагъун чубгъон беъгъи беъгъи беъгъсане, те ме аълаъм дим бирлиантIе. МетIин ме бирлиантIун тоген кIоджрухне бикъса, зеревнекIса гьарса шей- шуиен.гьамал таьмбаьл гъари йакъне беъгъса. Гъар тене еса ама пIаъ аълаъмне якъабса тIе чубгъоенкI шеллугъа бесуна гоьрааь. Ич гьала тIе хинаьри тIоъгъоълле мандеса. Са усен ари тамнебакса. Хинаьраь тIиа ехне: зах якъабитIин пене, те са усенахо абуз ма чурпа. Гъар хъайбаки енеса; ари беъгъсане, те ич кIоджмец бу тене; фурунеха, ама иш даьгина буъгъаъбес тетIубакса. Иш гала са минаьриух чурпине. Акънеса. ПащIагъун чубгъон ичу акIеци ехне: таке, еча тIе девна хунчех, арцестIа миа венкIена бин! Гъарен таци енещIа хинаьраьх, анекъса шотIу иченкI бинлугъа. Миа са шел лашкIоне бакса. Иса маннеди пащIагъ. Ичгъо чIери чIапIкIин тIитIери ари чубгъон, миа те ме аьлаьмаьтгъо бесане, оша таци пасчIагъа къейритIа жIомон хабарби, къонагъне кIалеха. Ишуал енеса, беъгъсане, те ме фулан чубгъо кархал га иш пасчIагълугъахо абузне ич мал доьвлаьтен. Ишен гьала тетIу аба, мено ши гамхоха, ши доьвлаьта. ПасчIагъен ваьзиргъох ехне: мотIу гьазирбио шуа, арикъан са! Чубух зереци лапеци, къызылын бабочалгъох ич кIашимгъо лавкIи, имогъо сурукIбалгъо ич имгъо сурукIби, ич бел къызылын къа гуьмуьшун кIатIара лахи, ич лахоал джинджикIа бутIкIи, махпIурун турин лекIерах лапи, ич кеал са сининах акъи, ич лахоал са аълаъмах лахи чIенеса, акIнеса ме ише ваъ ехне: ме гамхо кIонджух зузу! Ич чъоехо джинджикIах алаби акIеснестIа ичух. ПащIагъ акъесане тIуъкъеъса, гьаметаьр жIомох аъм, акъеци гоьлоь вахтI пех циъгъаърамди ич галахо галпес тетIубакса. Чубгъон пуранал ехне: гьаме гъар тIе таьмбаьл гъарре, беъгъаъ мано галаз бапIеспIе! Иса ваъбаксан, те чоьл ишейне, кIодж гена чубгъой! Чубгъон синин лахо беъгъи ехне: аълаъм, доъпаъ, пасбака! Аълаъм доъпнеха, гьарса джокI са каала пасчIагълугъане чIуреса. Миа ечери ме чубгъон баьрун таьмбаьл гъара пащIагъне арцестIеса. Иш ишехал метаьрлугъен отIбестIесане, енех ехне: екIа банеке, барта бакъанки, иса тагъен янал беъш пащIагълугъа, таькса мотIхо оша абакъавабаки: чоьл ишейне, кIодж гена чубгъо. ПащIагъен беъгъи беъгъи чубгъо турелда чоктIи, ехне: пащIагъ унну, зу гена ви беъш булкIоцIби ви иесирзу гъеунахо оша!

 

---

Уведомление:
В оригинальной записи текстов могли иметься неточности и опечатки; кроме того, дополнительные ошибки могли возникнуть при переводе в кириллическую запись. Просим вам сообщать нам о всех подобных ошибках, они будут исправлены по мере их выявления.
Если вы сможете предоставить нам перевод каких-либо текстов на литературный русский язык, мы также будем рады разместить его здесь.