Удины и удинский язык

Читаем по-удински
(An Udi reader)

Хозамандхо ("ЛашIкIой" драминахун са акесун)

(Ниджский диалект)

Опубликовано в: Keçaari, Ҝeorgi. Orayin. Bakı, 2001. С. 50-53.

Текст в кириллической записи предоставлен Вольфгангом Шульце.

 

АкесунастIа бутIун:

1. Арис — 40-45 яьшлу, гъаре бава.
2. Мурад — 40 яьшаь иъшIа айизлу, хачбава.
3. Гьарун — 50 яьшаь иъшIа айизлу, хуьяри бава.
4. Соруш — хуьяьри нана.
5. Каьпираьш — хуьяьри тIайи.

Уьшене. Гиреци, таьмизбаки са отагъ. ИстIолин лохолал окъалояхун бокIала са лаьмпаьне бу. Паьрдаь хъайегъала кинаь са чугьух отагъа баци лаьмпинаь аланебса, сулфина, шотIай лохол бакалтIогъо пул чуревки танеса. Самал чIоваки тIе согъо чъомох хъайеса. Са ишкъар бона баци шотIо самалал генг хъайпи бачIъанехун бона багъала амдархо нехе.

Гьарун — Усуннан гьаре. ЧIоьш мачурпанан. ЧIоваканан, арцанан. Пийин лохол гаваъх бу.

Арис — ПIурунал бияьс хейиркъан баки. Ефи кIоя гьаьмишаь муъхъугъа егъаян.

Арис, бачIъанехунал са тан кIоятIун байса. Ариси аъмнаъбел са гьаьвгаьне бу.

Гьарун — ДиристI баканан. ПIурунал усуннан гьаре.

ТIе согъо чъомохун са ишкъарал банеса.

Гьарун — Ай Каьпираьш, чIовака, арца, къонагъхоал арцестIа.

Кулкийе бикъи, акшIумкъа артIунстIа. Арисен гьаьвгинаь изи тIоъгъол ланехса.

Арис — Самал чIаьйиян баки. Гьарун ишкъар, аьшур гьетаьраь? Геле мандакI тен бакса?

Гьарун — ДиристI бака, аьшур шагьатIе тайса. Савайна кIояхун чIезса, бияь бакамун езе, хе дугъсунин, лохолзу. Са пIаъ гъинен арума хе дугъи чарузкIо. Гьун гьетаьрну, цил царпи ганхо гоьюьн акеса?

Арис — Бухаджугъо шуькуьр, киз кинаь чIерене. Са куьз езбала газах манде. Гьагь байиз, ме шаматI чарузкIо.

Каьпраьш — (Самал остагъарахун.) Ахар, ай хуьяьрмух, ай Соруш, чаьяь eсунбанан. Къонагъхо бохой якътун гьаре. (Соруш банеса.)

Соруш — Арис вичи, усунун гьаре, Мурад вичи, усунун гьаре. Бул аьшлаь гаьрбакене, ефи ейсуна тез ава баке. Арис вичи, Сона гьетераь, гьема гъине тез акIса.

Арис — Геле диристI бака, шагьатIе. Ерекъа пIучIурби чаьркеян. Исаьаьл недунин буйкIалин гьайехе. Аьшлин кийехун пулмугъо хъайпес бакайин, усун-усун акегъо.

Гьарун — Мурад вичи, аьйлейнакI бикъала кIожа мая пIапIесбес бакену? Барина запестIи чарнанки?

Мурад — Ге березаьре чаьртIунки. АьйчIинаьхун дурутIин аьшлаьтIун бурхъса. ДиристIлугъ бакайин, егъала шаматI баштIура еъхтIалян.

Арис — Ви устIоох шагьатI амдархотIун. ШотIогъо капмада. КIожа ви укIала кинаь бикъалтIун.

Соруш бона баци пIотIноси бош ечери чаьйен буй аякъхо амдархой беъшIи тIаъкIаъне.

Мурад — Моно лап бези уькехуне баки. Савайнинахун кала гьаьндаь аьшлаьз баке. Геле хенезазу.

КаьпIраьш — Ай хунчи, анкIса Мурад хенезане. ШотIин чаьйкъан уъгъиъ. Гьунал укуна усунба. Савайнинахун тапана пушIел лахезу, бияьсин хунчей кIоя укун бакале. Мия са шаматIин хела еъхтIалазу.

Мурад — УнкIо тIайи геле бусане. ШотIайнакI са гъусмишIум ечанан, нацIилбекъан. Бези шIум уксуна ефен самал ошанейнакI. Беши гьетIайнакI ейсуна са укен, джогъаба ава бакен. Оша шIум уянко. Гьарун вичи, авану ян гьетIайнакIян гьаре?

Гьарун — Мал-геле ибакезу. Арисен наьйни аьйит хъайпене. ПIурунал айит ефине. Упанан, ибакен. Ошаал беши аьйитаьян укIо.

Арис — (Муради лохол беъгъиъ.) Хачбава, аьйит вине. Упа ибакен. Гьа, де бурхъа!

Мурад — Бурхъа нехну, бурхъазне. Гьарун вичи, нехну бешI гьетIайнакI ейсуна малмул авану. Бавогъой аьйите, ибакин бако, нехтIун са хуьяьр са гъарейе. Беши Ариси гъарен ефи хуьяьраьне чуреса. Джоьй шакъкъинахун бакайинал, са айизлуян, сун-сунах шагьатиян чалхса. Аьйитаь гьетIайнакI бохойбаз. Гьареян ефи хуйерейнакI хозамандлугъа. Ефи аьйитаь упанан, бурхъен шIум бостIа.

Гьарун — (фикиребса) Бези чъомхо муъхъ цIийен хъайпсуна диристI баканан. НехтIун пIапIи хуьяьри къонджух баксун зор аьше. Ваьихун гьикаь чIапIбаз, хозамандхой кийелхун пул хъайпес теян бакса. СунтIу якъаян бастIа, тIе согъоне ейса. Арисаал, Сона хунчаал аьйеллугъахун чалянхса. Гьалал амдархотIун. ШотIогъой калаби аьйелал пис тене бако. Са камаси айит тезах бу. Хуьяьро калаби нанане бу, са шотIоал укен, авабакекъан. Изи аьйитаь пекъан. (Самал остIагарахун) Ай Соруш, авану, ме ишкъархо беши МиданейнакI хозамандлугъатIун гьаре. Нанану, гьунал ви аьйитаь укIалану.

Соруш — Ай Гьарун, кIожин калоо гьунну, захунун хавар гьакъса? Гьун гьоо питIухун оша зу джой са аьйитуз укIо? За геле чаьтинаьн бастIа. Са аьшаьл буне. Гъаренкъа хуьяьренал сун-сунах чалхалтIун букъо, чурецитIун букъо.

Мурад — Зу баъгъаънаъ бияьсин гъара акIезу. Пине хачбава, хуьяьренал аване. Ош шотIай нана-бавахуне гъачъ.

КаьпIраьш — Зуал чIоваки шаматI мия бакезу. Хуьяьрен тене чIапIбса. Ефи гъарахунал аьйит бинети. Пине тIайи, ваъннан ава. Зу тIайин, нанай-бавай аьйитаьхун тез чIегъо…

Соруш — Геле шагьатI. Ваън гьар са аьшлаь аванан. ХаварнутI мандийо ункIо са зузу. За мандайин, ираьзизу. Портбанан, са тIе кIоя чIери хуьяьри жIомоал акIаз. Беъгъаз изи маъг гьикаь (Танеса).

Арис — Ай Гьарун, аьшур гьари якъенал тагъалане. Кала беян, лашIкIойби кIож-мес бесунал беши озанене. Гьикаь укIаз, бези гъар пис аьйел тене. Кала-мицIик чалхале. Хуьяьрмугъо якъа бадеян, са гаре манде. Янал ишкъар-чугьух турелхун бистIахян. КIоя бине букъо, аъмаъ еъхтIане.

КаьпIраьш — Арис къуда, уькаь махаъхаъпа. Аьйит ефине.

(Соруш бона баци Гьаруни уъмуъгъо гьикане нехе.)

Гьарун — Ай къудоох, тIайин аьйитмух серине, аьшур ефи укIала кинаьне. ШIума архайин ботIес бананко.

Мурад — Арис хачбава, гьикаьн чурпийо. Ян къудан лахи укунхой тама беъгъамун, гьун гьаьвгинаь хъайпа. Гьикаь ечерену, тIаъкIпа истIолин лохол.

(Арисен гьаьвгинаь хъайене. Фине чуьрдаькаь, гьалвина, каьтогъо тIаъкIене. Са джоджа еъшIал чIевки ланехса тIалекин бош. Сорушен тIалека еъхтIи чIованекса тIе согъо отагъа.)

Мурад — Гьарун къуда, КаьпIраьш къуда, ян беши ейсунун оша аваян баки. Гьалвинахун еъхтIанан, ефи жIомо мучIъабанан.

(Амдархон гьартIин са локъма гьалва еъхтIи нехе. "Пул хашкъан баки". Мураден гьамал аякъхо фине байе. Соруш джоджа еъшIе хъийо изи бош акIегъала тIалек кийе банеса.)

Соруш — Ай къудоох ефиял, бешиял пулмух хашкъан баки. ЕъшIе хъиътIу хуьяьрен еъхеъди. ХъиътIу ечерезу, беши таьзаь йезнайнакI ташанан.

Мурад — Къудоох исаь за уъмуъх лаханан. Екинан, аякъхо еъхтIен, беши пIаъ цIицIикI гъарекъа хуьяьри диристтIугъа дугъен. Огъуликъа Мидани диристIугъа!

Амдархо са гала — ХуджустIане! Пулмух хашкъан баки гъарекъа хуьяьри диристIугъа!

Аякъхо сунане лафстIа. ТIе согъо кIояхун радионен тадегъала са маъгъеъ саьсе уъмуъгъо лафстIа.

Паьрдаь бутIеса.

Чаьреки.

 

---

Уведомление:
В оригинальной записи текстов могли иметься неточности и опечатки; кроме того, дополнительные ошибки могли возникнуть при переводе в кириллическую запись. Просим вам сообщать нам о всех подобных ошибках, они будут исправлены по мере их выявления.
Если вы сможете предоставить нам перевод каких-либо текстов на литературный русский язык, мы также будем рады разместить его здесь.