Удины и удинский язык

Читаем по-удински
(An Udi reader)

Калнакъа ЧIукIуди (наръыл)

(Ниджский диалект)

Опубликовано в: Keçaari, Ҝeorgi. Orayin. Bakı, 2001. С. 122-125.

Текст в кириллической записи предоставлен Вольфгангом Шульце.

 

Са карну чугъой бояхун геле мицIик са наьваьтIух буй. ТIилин каьшинаьхун малмул калане бакой. ШотIай цIи ЧIукIудиней.

ЧIукIуди гьар гъи аьйлугъо гаьрбаки аьчинаьне тайсай. ШотIогъон аьчитIунней. Ичал самал аъхил арци тамашане бесай.

Са гъи пIурунал ЧIукIуди аьчинане тацей. Самал аьйлугъой аьчине тамашанеби. Ошаал шотIогъон питIун:

— ЧIаьлаьйе таьраьнгуь гирбса тагъалян.

Ме аьйитмугъо ибакатIан ЧIукIуди муъхъе баки. ШотIин гьала сал чIаьлаьй тене акIей. Таьраьнгуьнаь гьетаьр гирбсуна тене авай. ШотIайнакIал аьйлугъо пине:

— Захал ташанан! ЧIаьлаьй акIсунуз чуруса. Гьамал таьраьнгуь гирбсун зомбакалзу.

Аьйлух ираьзи тетIун баки. ПитIун:

— Гьун геле мицIикIну, ташес теян бако. Якъа бакала охъахун ва шин чIевкIала? Охъе хенен ва ташайин, чIаьлаьйее ачъайивах, калнай цогъаба шин тадала?

ЧIукIудинен усун ичу пIапIесеби калнах. — Кална, пине, айлух чIаьлаьйетIун тайса. За таштIун тетIун чуруса. КIалпа, шотIогъо упа, за барти макъатIун таци.

Калнан аьйлугъо кIалпи пине:

— Аьйлух, ЧIукIудина барти матакинан. Ваъхун ташанан. Ама охъа байса мабартанан. Ахапи чIевкIанан. Зуал буйкIал буйкIалзу. ХъайбакатIан екинан, ваъх пIатIар тадалзу.

Аьйлух калнай аьйитаьхун тетIун чIери. ЧIукIудинахун са гала бафтIунди якъа. ШотIо ахапи охъахун чIевтIунки. Таци пIатIунпIи чIаьлаьйе. БуртIунхъи таьраьнгуь гирбса. ГирбалтIу багъ-багъ кIачътIунпи. ЧIукIуди самал аьйлугъой перваре тараьнепи. Ошаал хури-мури чIикурхо гирби ичейнакI са шIалакIе дуьзби.

Березаьре иъшIа аьйлугъон багъурхо еъхтIунди. КIоя тайсунтIун чуреци. ЧIукIуди изи шIалакIи лохол арценей. ШотIо питIун:

— Гьайза, ви шIалакIа ахапа, кIояян тайса.

ЧIукIуди изи гъанухун тене галпи. Аьйлугъо пине:

— Зу турин тагъала тезу. Калнан ваъх пине. ЧIукIудина ахапанан. Исаь захал, бези таьраьнгуьн багъаал ахапанан, тагъен кIоя.

Аьйлугъон гьекъара питIун, ЧIукIудина якъал ечес тетIун баки. ЧIукIудинаал, шотIай шIалакIаал ахатIунпи. БафтIунди якъа. Гьари пIатIунпIи охъе чIотIа. Охъе хе геле бакеней. Аьйлугъон ЧIукIудина окъа цивки питIун:

— Гьун са гьоор мия чурпа! Ян беши шIалакIхо тIе чъойел чIовакестIен. Хъайбаки егъен, вахал ахапи чIевкен.

ЧIукIудинен турмугъо суна тIапIкIа пине:

— Зу таьк мия чуркIала тезу. Чурнанса за барти тагъанан? Захал, бези шIалакIаал ахапанан, са гала чIегъен тIе чъойех.

Аьйлугъон ЧIукIудина ахатIунпи. Таьраьнгуьн багъе лохол арцевтIунки. ШотIохун са гала батIунци хена. Охъе биъйех пIапIатIан, ЧIукIудин пулмугъо хенен танешери. Фриеци бинети бужIпи тагъала охъе бош.

Аьйлух бафтIунди суна. БуртIунхъи кIалпса, ала-окъа тIиста. Баъгъаьйбес тетIун баки. Са хейлаьк охъе чIотIну артIунци. ЧIукIудинахун хавар тене чIери. Умуда ботIунтIи. ШIалакIхо ахатIунпи. Гьари чIертIун айизе. Усун ичогъо пIапIестIунби калнах:

— Ай кална, питIун, ЧIукIудина охъе хенен ташерене. Гьекъара хаъвецеян, теян баъгъаьйбе.

Калнан пине:

— Ефи уькIаь хаъхаъ мапанан. ЧIукIудина хенен геле аъхиъл тене ташери бако. За буйкIалейнакI хе лазме. Гьаьйсаь тазса. Охънухун са гамат хе ечалзу. ШотIоол хаъвеци баъгъаьюзбо.

Калнан гамата ехеди. Усун кIояхун чIере. Охъе чIотIа пIанепIи. Бурехъи "ЧIукIуди гьуй!" укIа изи наьваь хаъвеса. КIалпсун алане таци, окъане хъайбаки. Саьс тене чIери. Хене тIе согъо таьраьфаьал чIере. Наьваь баъгъаьйбес тене баки. ШотIинал умуда бонети. Гамата хенен буйби кIояне хъайбаки.

Хена банепи буйкIала. Арци бурехъи буйпса. Моно гьикаь? Калнан буйпсунен буйкIали боштIан саьсе чIейсай: БеъшI буйкIатIан "Вай бези бул!", хъош буйкIатIан "Вай бези бачIъан!" Айитмухе уъмуъго лафстIай. Буйпсуна ефатIан саьс ботIе баксай. Калнан ме саьсехун гьикал бех тене бафтIи. Шор беънегъи изи уъмуъгъоне саьсбса.

БуйкIала буйпи чаьреки. СелакIа шадеби. БуйкIала амцIинеби кала са леветIин бош. Кула фаълди бурехъи накъе чъоех бакала чIайинаь гирбса. Саал кийе са куьндаьне гьари. ШотIо накъе боштIан чIевкIатIан саьсе чIери:

— Вай, гье байинкъуна! Гьикал акIес тене бакса.

Кална гьакъеци манеди:

— Ай аман, моно гье саьсаь избакса?

Куьндин боштIан пIурун саьсе чIери:

— Кална, зузу! Усунба, бези чъоя-хожина оцIкIа, таьмизба.

Калнан куьндинаь куьваь хенен оцIеки, таьмизеби. Серинаьхунал, ЧIукIудиней. Белхун ошIел чIаьйинаь баьчIуьреци куьндин бош арценей. ШотIо арцеседи тахтIе лохол.

ЧIукIудинен тахтIе лохол зихъ-зихъ тIутIунней. Самал гамецIтIухун оша калнан хаваре гьакъи:

— ЧIукIуди, саал таьраьнгуь гирбсейнакI чIаьлаьйе тангъо?

ЧIукIудинен булане жIикIпIи:

— Кална, зу саал чIаьлаьйе тагъала тезу.

Аьйлух гиреци гьартIун. ЧIукIудина акIи муъхътIун баки. Калнан шотIогъо пIатIаре тади. ПIатIара каьйи цартIунци.

Калнай ЧIукIуди метаьр ЧIукIудиней.

 

---

Уведомление:
В оригинальной записи текстов могли иметься неточности и опечатки; кроме того, дополнительные ошибки могли возникнуть при переводе в кириллическую запись. Просим вам сообщать нам о всех подобных ошибках, они будут исправлены по мере их выявления.
Если вы сможете предоставить нам перевод каких-либо текстов на литературный русский язык, мы также будем рады разместить его здесь.